Kolano biegacza - przyczyny, leczenie

Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)

Każdy doświadczony biegacz słyszał o zespole pasma biodrowo-piszczelowego (ang. Iliotibial Band Syndrome), czyli o tzw. „kolanie biegacza”. Jest to bardzo często występujące schorzenie wśród osób aktywnych fizycznie, zwłaszcza biegaczy długodystansowych, objawiające się bólem po bocznej stronie stawu kolanowego. Aby przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu i zrozumieć mechanizm pojawienia się bólu konieczne jest, aby zaznajomić się z podstawami anatomii oraz rolą pasma biodrowo-piszczelowego w naszym ciele.

Czym jest pasmo biodrowo-piszczelowe?

Pasmo biodrowo-piszczelowe (ITB) jest bocznym zgrubieniem powięzi szerokiej uda, które łączy biodro z kolanem. U góry, przy przyczepie biodrowym powstaje z przyczepów mięśni pośladkowego wielkiego, pośladkowego średniego i naprężacza powięzi szerokiej, a na dole, przy przyczepie kolanowym, łączy się z kością piszczelową, rzepką i dalszą częścią kości udowej. Jego funkcja to hamowanie ruchu przywiedzenia w stawie biodrowym, stabilizowanie kolana w pozycji wyprostowanej oraz magazynowanie potencjalnej i uwolnienie energii kinetycznej podczas przemieszczania się.

Objawy ITBS

• Ból po bocznej stronie stawu kolanowego; 
• stopniowe narastanie dolegliwości z każdorazowym uderzeniem pięty o ziemię;
• dolegliwości odczuwane są podczas aktywności fizycznej, głównie biegania, skakania, jazdy na rowerze lub wchodzenia po schodach;
• kłucie, mrowienia w udzie, drętwienie uda po zewnętrznej stronie;
• może występować zjawisko promieniowania bólu wzdłuż przebiegu pasma biodrowo–piszczelowego aż do zewnętrznej strony uda lub biodra;
• trzaski po bocznej stronie kolana;
• nasilenie objawów może prowadzić do uniemożliwienia wykonywania aktywności fizycznej

Przyczyny ITBS

ITBS to kontuzja przeciążeniowa. Aby ustalić, co dokładnie wpłynęło na powstanie ITBS u danej osoby konieczna jest całościowa ocena. Wpływu na to zaburzenie możemy doszukiwać się w pracy stopy, kolana, biodra oraz tułowia. W ocenie warto wziąć pod uwagę niewłaściwą technikę biegu, błędy treningowe oraz brak regeneracji. To wszystko może powodować nadmierne napięcie na paśmie biodrowo-piszczelowym.

Dokładna przyczyna powstania ITBS i mechanizm pojawienia się bólu nie są do końca potwierdzone jednak badania sugerują kilka prawdopodobnych opcji:

1. Mikrouszkodzenia pasma biodrowo-piszczelowego wynikające z tarcia jego dystalnej części o nadkłykieć boczny kości udowej – największe tarcie występuje przy 30° zgięcia kolana.
2. Podczas badań histologicznych znaleziono silnie unaczynioną i unerwioną strukturę (poduszeczkę tłuszczową) pod pasmem biodrowo-piszczelowym, co pozwala przypuszczać, że nacisk pasma biodrowo-piszczelowego na poduszeczkę tłuszczową powoduje stan zapalny i daje objawy bólowe. Tutaj również największą kompresję zarejestrowano przy 30° zgięcia stawu kolanowego.
3. U biegaczy długodystansowych z ITBS zaobserwowano osłabienie siły mięśnia pośladkowego średniego w chorej nodze, co osłabia jego zdolność do stabilizacji miednicy. Prowadzi to do przeciążania innych mięśni oraz powstawania przeciążeń w okolicy kolanowego przyczepu pasma-biodrowo piszczelowego.

Diagnostyka

Aby stwierdzić czy dolegliwości bólowe po bocznej stronie kolana są związane z pasmem biodrowo-piszczelowym konieczne jest udanie się do fizjoterapeuty, który wykona następujące czynności:

• przeprowadzi dokładny wywiad, w celu ustalenia w jakich czynnościach pojawia się ból;
• wykluczy inne możliwe przyczyny bólu, np. uszkodzenie łąkotki bocznej, uszkodzenie więzadła pobocznego, tendinopatię mięśnia dwugłowego uda;
• wykona testy prowokacyjne dla ITBS;
• w razie potrzeby zleci badania obrazowe.

Leczenie

Aby proces terapeutyczny był skuteczny i trwały musi być dobrany indywidualnie do pacjenta, z uwzględnieniem przyczyny dolegliwości, stadium dysfunkcji oraz stopnia nasilenia objawów. Odpowiednio przeprowadzona terapia manualna obejmująca terapię mięśniowo-powięziową, terapię punktów spustowych, suche igłowanie i/lub kinesiotaping jest w stanie znacznie zmniejszyć ból już po pierwszej wizycie.

U większości osób z ITBS jednym z pierwszych zaleceń jest modyfikacja treningów (np. zmniejszenie ilości treningów, zmniejszenie tempa biegu, skrócenie czasu treningu, zmniejszenie ilości przebiegniętych kilometrów).

Kolejną ważną kwestią jest wdrożenie ćwiczeń nakierowanych na najbardziej prawdopodobną przyczynę dolegliwości. W ćwiczeniach zawsze trzeba uwzględnić następujące mięśnie:

• mięsień pośladkowy średni;
• mięsień naprężacz powięzi szerokiej;
• mięsień pośladkowy wielki;
• mięsień obszerny boczny;

Celem ćwiczeń jest stopniowe budowanie tolerancji na obciążenia treningowe, zwiększenie zakresów ruchomości w stawach oraz wypracowanie prawidłowych i poprawnie kontrolowanych ruchów w tych stawach.. 

W dalszej kolejności należy wdrożyć autoterapię – w przypadku ITBS doskonale sprawdza się rolowanie. Dzięki prawidłowo wykonanemu automasażowi piłeczką lub rolerem możemy samodzielnie zmniejszyć napięcie w obrębie pasma biodrowo-piszczelowego, dzięki czemu zmniejszy się kompresja pasma przy przyczepie dystalnym w okolicy nadkłykcia bocznego kości udowej.

Ignorowanie bólu po zewnętrznej stronie kolana może skutkować wykluczeniem z uprawianego dotychczas sportu, dlatego przy pierwszych niepokojących obawach warto udać się do fizjoterapeuty.

Piśmiennictwo

1. Baker RL., Fredericson M. Iliotibial Band Syndrome in Runners Biomechanical Implications and Exercise Interventions. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2016.